Gluten İntoleransı İle İlgili Bilmeniz Gerekenler

Aslında en basit temel ihtiyacımız olan beslenme konusu, dünya nüfusunun artışı, tarım arazilerinin azalması, kuraklık ve doğal afetlerin de etkisiyle oldukça karışık bir durum haline geldi. Gıda sektörü laboratuvar ortamında üretilen kullanım süresi uzun yiyeceklerle olası bir gıda krizine karşı çözüm üretmeye çalışırken, her gün bir yenisi popüler olan beslenme biçimleri kulaktan kulağa hızla yayılıyor. 

Avcı-toplayıcı dönemdeki gibi karanlık ormanlarda, elimizde mızrakla avlanmıyoruz belki ama market raflarında dolaşırken gdo’lu yiyecekler, tarım ilaçları enjekte edilmiş sebzeler, paketli ürünler arasında sağlıklı bir şeyler satın alabilmek için büyük bir efor sarf ediyoruz. 

Sağlıklı bir yeme içme düzeni oluşturmaya çalışırken, kafamızı karıştıran en önemli konulardan biri de "glutensiz beslenme” konusu. Doktorlar ve tecrübeli beslenme  uzmanları da bu konuyla ilgili ikiye ayrılmış durumda. Uzmanların bir kısmı mutlaka glutensiz diyete geçilmesi gerektiğini savunurken, bazıları da çölyak hastalığı, gluten intoleransı gibi ciddi problemler yaşamayan kişilerin bu diyeti uygulamasının gereksiz olduğunu söylüyor. 

Peki ne yapmalıyız? Gluten, dost mu düşman mı? Gluten intoleransı nedir ve neden olur? Hangi yiyeceklerde gluten var? Gel, bu sorularımızın kaynağı olan gluten meselesine birlikte göz atalım.

Gluten nedir?

Gluten buğday, arpa, çavdar gibi besinlerin içinde yer alan bir protein aslında. Gliadin ve glutenin proteinlerinin bir arada bulunduğu gluten, hamurun elastikiyet kazanmasını sağlayan şey aynı zamanda. Hamurun mayalanmasında büyük bir rolü olan gluten, hamur işlerinin pişerken daha kabarık olmasını da sağlıyor. Peki, pişirmeyi bu kadar kolaylaştıran; yediğimiz ekmek, pasta ve böreklere kıvamını veren gluten neden bazılarımız için bu kadar zararlı? Gluten intoleransına  neden olan şey ne? Yıllardır gündemden düşmeyen gluten hangi yiyeceklerde var? Bu soruların cevabı için yazının devamını okuyabilirsin. 

Gluten İntoleransı Nedir?

Gluten intoleransı, içinde gluten bulunan yiyeceklerin tüketimine bağlı olarak ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Genelde gaz, şişkinlik gibi belirtilerle açığa çıkar. Gluten hassasiyetine nispeten yan etkiler daha uzun devam eder. Eliminasyon diyeti yaparak durumun tespit edilmesi biraz daha kolaylaşır. Doktor kontrolünde diyet yapılarak belirtilerin ortadan kalkıp kalkmadığına bakılır. Gluten intoleransına işaret eden belirtiler pek çok farklı hastalıkla ilişkilendirilebileceği için kapsamlı bir inceleme yapmak gerekebilir. 

Gluten intoleransının başlıca belirtileri şunlardır:

• Gaz 

• Şişkinlik ve karın ağrısı

• İshal

• Kabızlık

• Sindirim sistemi bozuklukları

• Kronik yorgunluk ve halsizlik

• Eklem ve kas ağrısı

• Dikkat dağınıklığı

• Depresyon ve kaygı bozuklukları

Gluten İntoleransı Çağımıza Özgü Bir Rahatsızlık mı?

Gluten intoleransını incelemeden önce buğdayın yolculuğuna kısaca bakalım. Şimdi fırından sıcak sıcak alıp sofraya konulan ekmeğin ham maddesi olan buğday, günümüzden yaklaşık 12.000 yıl kadar önce Türkiye’nin Güneydoğusu’nda Dicle- Fırat arasındaki bereketli topraklarda evcilleştirilmeye başlanmış. Antik Yunan’dan Eski Mısır’a pek çok medeniyetin temel besin gıdası olan buğday, hızla yayılma özelliğinden ötürü varlığını günümüze kadar koruyabilmiş nadir bir tür. 

Peki, halen dünya nüfusunun büyük bir bölümünü doyuran buğday, arpa ve çavdar gibi ürünler neden sindirim sistemini etkileyen hastalıklara, alerjilere yol açmaya başladı? 

Bunun temel sebebinin genetiği değiştirilmiş tohumlar olduğu söyleniyor. Ayrıca antibiyotik kullanımı, hazır gıda tüketimi ve tarım ilaçları yüzünden bozulan  bağırsak florası da bu hassasiyetin artmasının önemli nedenleri arasında gösteriliyor. Modern hayatın hızı, stres, telaş ve öfke gibi etkenler hassas bir organ olan ince bağırsağa hazar verince, bu kötü etkiler daha da katlanıyor. Bu rahatsızlığı aşmanın en etkili yolu ise tamamen glutensiz beslenme tarzını benimsemek. Bunun için de, hangi besin gruplarının gluten içerdiğini araştırmak gerekiyor. 

Gluten İçeren Gıdalar Hangileridir?

Etkilerini incelemeye başlamadan önce, hangi besin gruplarının gluten içerdiğinde bir bakalım. Buğday, çavdar ve arpa da bulunan glutenin kullanım alanı tahmin ettiğinden çok daha büyük. Gluten içeren ürünlerin listesi de epey uzun aslında ama biz en çok bilinenleri senin için maddeledik:

• Buğday ve çavdar, siyez ekmeği

• Buğday, çavdar ve tam buğday unu

• Makarna ve makarna sosları

• Baklava, kek, turta, kurabiye gibi tatlılar

• Poğaça ve börek çeşitleri ve unla yapılan tüm pastane mamulleri

• Pizza

• Bulgur

• İrmik

• Bulyon ve çorba karışımları

• Kahvaltılık Gevrekler

• Kavrulmuş kuru yemişler 

• Patates ve tortilla cipsi gibi atıştırmalıklar

• Sosis, Salam, Sucuk gibi işlenmiş et ürünleri

• Hazır patates kızartmaları

• Buğdayın bağlayıcı olarak kullanıldığı ilaçlar

• Bazı diş macunu, ruj, saç kremi ve sabunlar da gluten içerebiliyor.

Listede gördüğün üzere, unlu mamullerin yapışkan özelliği kazanmasını sağlayan bu protein kozmetik, temizlik, kişisel bakım ürünlerinde, hatta ilaç sektöründe de sıkça kullanılıyor. O yüzden gluten alerjin olduğundan şüpheleniyorsan ya da  çölyak hastasıysan "Gluten içermez” ibaresi bulunan ürünleri tercih etmen gerekiyor. 

Şayet glutensiz bir beslenme programını benimsediysen, aşağıdaki listeyi inceleyebilirsin. 

Glutensiz Diyet İçin Uygun Yiyecek Alternatifleri:

• Glutensiz ibaresi bulunan mısır unu

• Son yılların en popüler ürünlerinden karabuğday

• Pirinç, soya, patates, fasulye, nohut, badem ve bezelye unları

• Kinoa

• Pirinç

• Yeşil ve kırmızı mercimek

• Kuru fasulye, nohut, barbunya gibi baklagiller

• Et, balık, tavuk

• Süt ve süt ürünleri

• Sebze ve meyveler

• Chia tohumu

• Keten tohumu

• Patates

• Bal

• Çiğ kuruyemişler

• Zeytinyağı, hindistan cevizi yağı, tereyağı ve bitkisel yağlar

Tabii eğer çölyak hastasıysan çapraz bulaşı riskini de göze önünde bulundurarak, satın aldığın ürünlerde gluten olup olmadığını anlamak için mutlaka etiketlerin üzerini dikkatle okumalısın. Eğer glutenli ürünler tükettiğinde rahatsızlık hissediyorsan mutlaka alanında uzman bir doktora muayene olmanı tavsiye ederiz.  

Sonbaharı Bir Fincan Lezzetli Herby Detox Tea ile Karşıla

Herby çaylarında gluten içeren bileşenler kullanılmadığını biliyor muydun? Şehre dönüşün, tempolu günlerin habercisi sonbahar aylarına keyif katmak için mis gibi kokusuyla büyüleyen, glutensiz bir fincan detox tea içmeye ne dersin?